Różnice między łysieniem telogenowym a anagenowym – szczegółowy przewodnik

ypadanie włosów to problem, który może mieć wiele przyczyn i objawiać się na różne sposoby. Wśród wielu form łysienia szczególną uwagę przyciągają dwa typy: łysienie telogenowe oraz łysienie anagenowe. Choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się podobne, w rzeczywistości różnią się zarówno mechanizmami powstawania, objawami, jak i metodami leczenia. Zrozumienie tych różnic jest kluczowe nie tylko dla specjalistów trychologii, ale także dla osób, które na co dzień zmagają się z nadmiernym wypadaniem włosów.

Charakterystyka łysienia telogenowego

Łysienie telogenowe (telogen effluvium) to jedna z najczęściej diagnozowanych postaci utraty włosów. Kluczową cechą tego typu łysienia jest zaburzenie cyklu wzrostu włosa, w którym zbyt duża liczba włosów jednocześnie przechodzi w fazę telogenu, czyli fazę spoczynkową. Normalnie około 10-15% włosów na skórze głowy znajduje się w tym stadium, jednak w przypadku łysienia telogenowego odsetek ten znacząco wzrasta.

Proces ten jest zwykle efektem działania czynników zewnętrznych bądź wewnętrznych, które nagle zakłócają równowagę organizmu. Do najczęstszych przyczyn zalicza się:

• silny stres emocjonalny lub fizyczny,

• infekcje przebiegające z wysoką gorączką,

• poważne operacje chirurgiczne,

• zmiany hormonalne (np. po porodzie),

• niedobory żywieniowe (żelaza, cynku, białka),

• niektóre leki (retinoidy, beta-blokery, leki przeciwdepresyjne).

Charakterystycznym objawem jest nasilone wypadanie włosów, które często zaczyna się 2-3 miesiące po zadziałaniu czynnika wywołującego. Włosy wypadają równomiernie na całej powierzchni skóry głowy. Mimo intensywnego wypadania, cebulki włosowe pozostają żywe, co daje dużą szansę na pełną regenerację po ustąpieniu przyczyny.

W większości przypadków łysienie telogenowe ma charakter przejściowy i samoograniczający się. Czas trwania epizodu waha się od kilku miesięcy do roku, w zależności od skuteczności usunięcia czynnika sprawczego i ogólnej kondycji organizmu.

Charakterystyka łysienia anagenowego

Łysienie anagenowe (anagen effluvium) to znacznie rzadsza, ale często dramatyczniejsza w przebiegu forma wypadania włosów. Dotyczy ono fazy anagenu – aktywnego wzrostu włosa. Gdy dochodzi do uszkodzenia podziałów komórkowych w obrębie mieszka włosowego w tej fazie, włosy przestają rosnąć i niemal natychmiast wypadają.

W odróżnieniu od łysienia telogenowego, w którym do utraty włosów dochodzi stopniowo, w łysieniu anagenowym utrata owłosienia może nastąpić nagle, nawet w ciągu kilku dni. Przyczynami są zazwyczaj silnie toksyczne dla organizmu czynniki:

• chemioterapia nowotworowa,

• radioterapia,

• zatrucia metalami ciężkimi,

• poważne choroby autoimmunologiczne,

• ekspozycja na niektóre toksyny środowiskowe.

Włosy wypadają masowo, nie tylko z owłosionej skóry głowy, ale także z brwi, rzęs i innych części ciała. W przypadku leczenia onkologicznego, gdzie często występuje łysienie anagenowe, utrata włosów bywa jednym z najbardziej widocznych i dotkliwych efektów ubocznych.

Charakterystyczną cechą jest fakt, że po ustaniu działania czynnika uszkadzającego mieszki włosowe często wracają do prawidłowego funkcjonowania. Regeneracja włosów jest zwykle szybka i widoczna w ciągu kilku tygodni do kilku miesięcy od zakończenia terapii, choć zdarza się, że struktura i kolor odrastających włosów początkowo się zmieniają.

Kluczowe różnice między łysieniem telogenowym a anagenowym

Choć zarówno łysienie telogenowe, jak i łysienie anagenowe prowadzą do utraty włosów, mechanizmy, objawy i dynamika obu procesów znacząco się różnią. Zrozumienie tych odmienności jest kluczowe zarówno w kontekście diagnostycznym, jak i terapeutycznym. Poniżej przedstawiam szczegółowe różnice pomiędzy tymi dwoma typami łysienia:

• Faza cyklu włosowego:
  W łysieniu telogenowym problem dotyczy fazy spoczynkowej (telogenowej), natomiast w anagenowym dochodzi do zakłócenia fazy wzrostowej (anagenowej).

• Tempo wypadania włosów:
  W telogenowym utrata włosów następuje stopniowo, zazwyczaj w ciągu kilku tygodni do kilku miesięcy po zadziałaniu czynnika stresowego. W anagenowym wypadanie może rozpocząć się gwałtownie, często w ciągu kilku dni od narażenia na toksyczny bodziec.

• Rozległość utraty włosów:
  Łysienie telogenowe obejmuje najczęściej całą skórę głowy, ale nie prowadzi do całkowitej utraty owłosienia. W przypadku anagenowego bardzo często dochodzi do całkowitego wyłysienia głowy oraz utraty włosów z innych części ciała, takich jak brwi, rzęsy czy owłosienie pachowe.

• Przyczyny:
  Łysienie telogenowe wywoływane jest przez czynniki ogólnoustrojowe, takie jak stres, niedobory żywieniowe, choroby czy leki. Łysienie anagenowe najczęściej jest skutkiem silnego działania toksycznego, np. chemioterapii, radioterapii lub ciężkich zatruć.

• Rokowanie:
  W obu przypadkach mieszki włosowe zwykle pozostają żywe. Jednak w łysieniu telogenowym odrost włosów jest zazwyczaj pełny i szybki po usunięciu przyczyny, natomiast w anagenowym odrastanie może być bardziej zróżnicowane — czasami włosy zmieniają swoją strukturę, grubość lub kolor.

• Diagnostyka trychologiczna:
  W badaniu trychoskopowym w łysieniu telogenowym widoczne są głównie puste ujścia mieszków włosowych, natomiast w anagenowym często obserwuje się ułamane włosy i liczne tzw. czarne kropki (pozostałości łodyg włosów w mieszkach).

Te fundamentalne różnice mają kluczowe znaczenie w planowaniu diagnostyki oraz leczenia pacjentów, u których występuje nadmierna utrata włosów.

Diagnostyka i możliwości leczenia obu typów łysienia

Proces diagnostyczny w przypadku obu form łysienia powinien być kompleksowy, oparty na dokładnym wywiadzie lekarskim, ocenie trychologicznej oraz, w razie potrzeby, badaniach laboratoryjnych. Precyzyjna identyfikacja przyczyny pozwala na dobranie najbardziej skutecznej terapii i daje szansę na szybką regenerację owłosienia.

W diagnostyce łysienia telogenowego szczególnie ważne są:

• wywiad dotyczący stresu, chorób przebytych w ostatnich miesiącach, diety i stosowanych leków,

• badania poziomu żelaza, ferrytyny, cynku, witaminy D, hormonów tarczycy,

• analiza trychoskopowa, która uwidacznia wzmożoną liczbę pustych mieszków oraz cienkie, osłabione włosy.

Leczenie łysienia telogenowego koncentruje się na eliminacji przyczyny oraz wsparciu regeneracji organizmu poprzez:

• suplementację brakujących mikroelementów,

• wyrównanie zaburzeń hormonalnych,

• redukcję stresu i poprawę jakości snu,

• czasową suplementację preparatów wzmacniających włosy,

• zastosowanie łagodnych preparatów trychologicznych pobudzających wzrost włosów.

W diagnostyce łysienia anagenowego kluczowe znaczenie ma:

• szczegółowa analiza ekspozycji na toksyny, leczenia onkologicznego czy chorób autoimmunologicznych,

• badanie trychoskopowe uwidaczniające ułamane włosy i pozostałości w obrębie mieszków,

• ocena ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Leczenie łysienia anagenowego opiera się głównie na:

• zakończeniu działania czynnika uszkadzającego (np. zakończenie chemioterapii),

• wspomaganiu odrostu poprzez mezoterapię skóry głowy, terapie światłem LED, preparaty z minoksydylem,

• długoterminowym wsparciu dietetycznym i farmakologicznym wspierającym mieszki włosowe.

W obu przypadkach kluczowe jest indywidualne podejście terapeutyczne i ścisła współpraca pacjenta z dermatologiem oraz trychologiem.

Dodatkowe informacje na stronie: poradnia trychologiczna.